‘Bulgaristan’daki zorluklar, beni daha çok çalışmaya teşvik ediyor, daha çok çalışmak ise, sıkıntılardan daha kolay kurtulmamı sağlıyor.’
Boris Pramatarov geçtiğimiz yıl pek çok sergide, festival ve seminerde yer aldı. Son çalışmalarından biri New York Times’ın ‘Travmalar’ sergisinde gösterildi. Sanatçı, aynı zamanda ikinci kitabı olan Doppelgänger’in de tanıtıldığı Burgas – Barbossa’daki sergisiyle birlikte çalışmalarına devam etmektedir.
röportaj: Mokuso magazine, 28 Eylül 2013
Mokuso: Çalışmalarınıza ilham veren fikirlerden bahsetmek ister misiniz?
Boris Pramatarov: İçinde bulunduğum çevreden, şehir hayatından, insanlardan, iletişim şekillerinden ve internette rastladığım şeylerden.
Tormentor başlıklı serginizde korkularınıza tanıklık ettik. Daha çok hangi korkuyu resmediyorsunuz? ‘Tormentor’ ve ‘My Demons’ kitaplarımın başlıkları ‘İşkenceci’ ve ‘İblislerim’ anlamlarına geliyor; içinizde olan ve bize bir türlü huzur vermeyen şeyler. Herkes içinde huzur arıyor ve bunu bulmak hiç de kolay değil.
Belki sizin için böyledir, zira söyleyecek çok şeyiniz var. Korku, fanteziyle birlikte harekete geçiyor ve düşünceleri, fikirleri doğuruyor. Ne kadar düşünürsem o kadar çok fikir buluyorum. ‘Ne olabilirdi, ne olması gerekirdi’den ziyade ‘ne bana gelecekte rahat vermeyecek’ vs. gibi.
Korkularınızı sergileyerek vermek istediğiniz belirli bir mesajınız var mı yoksa izleyicileri eserlerinizde özel bir şeyler keşfetmeye mi davet ediyorsunuz? Eserlerim vasıtasıyla insanları, kendileri hakkında düşünmeye, kendi korkularına ve maceralarına davet ediyorum. Resimlerim üzerinden yeni bağlantılar kurmalarını, kendi korkularıyla, kendi şeytanlarıyla yüzleşmelerini umut ediyorum.
Çoğunlukla çizim yapıyorum, buna ihtiyacım var ve bunu, beni anlamayanlardan ziyade anlayacağını bildiğim insanlar için yapıyorum.
Çocukken ne olmak isterdiniz? Sanırım büyükannem yüzünden toprak-bilimci veya aşçı. Bu ikisi, büyükannemin bana ilham verdiği iki ayrı nehir gibiydi. Küçükken yemek pişirmeyi ve doğada olmayı çok severdim. Bu ikisi benim için farklı duygulardı fakat şimdilerde öyle değil, kendi patateslerimi yetiştiriyorum, doğayla baş başa olmayı, toprağın kokusunu, hissini, kendi yetiştirdiğim ürünlerden yemek yapmaya bayılıyorum.
Sanatta idolleriniz var mı? Çok etki altında kalmamaya çalıştım ama hayran olduğum bir iki sanatçı var: Brecht Evens ve Brecht Vaderbroucke. Her ikisi de Belçikalı. Belçikalı sanatçılar illüstrasyon söz konusu olduğunda dünyada ve Batı Avrupa’da çok ilerideler. Pek çok sanatçı bu illüstratif stilde çalışıyor, aynı zamanda daha çeşitli işler de yapıyorlar ve pazarda bu tip sanat için sürekli bir talep var. Bunun dışında etkilendiğim iki edebiyat eseri: Orwell’ in ‘1984’ü ve Steinbeck’in ‘Cennetin Doğusu’.
Peki yetenek ve çok çalışmak arasındaki ilişkiyi nasıl değerlendiriyorsunuz? Ben kişinin çok çalışması gerektiğine inanıyorum. Ben çok çalıştığım zaman daha huzurlu oluyorum. Kısa aralar verdiğimde bazı şeyleri unutuyorum ve sonrasında çizime yeniden başladığım zaman içine girmem zaman alıyor.
En çok hangi materyalleri kullanıyorsunuz? Mürekkep. Siyah Rotring. En çok bunu seviyorum. Büyük siyah lekeler – karanlıkta daha iyi görebiliyorum. İki farklı ebatta teknik kalemlerle çalışıyorum.
Fikirler ve teknikler arasındaki bağlantıya ilişkin bir şey söylemek ister misiniz? İkisi de birbirine bağlı, özellikle siyah-beyaz tekniklerde kendimi daha özgün hissediyorum. Fikrin kendisi dışında bir şey düşünmem gerekmiyor. Siyah beyazı seviyorum, fikirlerimi canlandırmak için birebir. Eserlerimin temiz ve düzenli olmasını istiyorum, böylece her şeyi görebiliyorsunuz. Tekniğimi değiştirdiğim zaman fikirlerim de değişiyor.
Hip-hip Atölye’deki serginiz çok başarılıydı. Size ne kattı ve sizden ne götürdü? Arkadaşlar edindim, gerçek arkadaşlar. Ve çevremdeki bazı insanların gerçek mi sahte mi olduğu konusunda beni aydınlattı, bu konuda pek çok çıkarım yaptım. Bir şekilde, beni kimin içtenlikle desteklediğini anladım, ve arkadaşlarım konusunda kimin zor zamanlarımda yanımda, kiminse sadece iyi gün dostu olduğunu gördüm. Artık eğlenmek istediğim zaman gerçek dostlarımla birlikteyim.
Bulgaristan’da kendinizi kısıtlanmış mı yoksa motive mi hissediyorsunuz?
Bulgaristan’daki zorluklar, beni daha çok çalışmaya teşvik ediyor, daha çok çalışmak ise, sıkıntılardan daha kolay kurtulmamı sağlıyor.
Egzotik yerlere uçmak size ilham veriyor mu? İlham, sizinle birlikte uçakta mı geliyor? Evet, ilham benimle birlikte uçuyor ve gittiğim yerlerde ikiye katlanıyor. Başka ilhamlarla buluşuyor ve Voltron’ı oluşturuyorlar.
(Eklemeden geçmeyelim, bu gerçekten de çok üretken bir Voltron).
THE OBSERVER
‘Gözlemci’, orijinal ismi Наблюдателят, Boris Pramatorov’un iki sene boyunca yaptığı Belçika, Danimarka, Bulgaristan ve Fransa seyahatlerinden, gezdiği ortamlar ve yaşadıklarından meydana gelen bir kitaptır. Kağıt üzerine kara mürekkepten mütevellit çizimleriyle gerçekçi ve dokümenter anlatımdan oldukça uzak, fantastik bir çizim dosyası hazırlayan sanatçı, hayal gücünde şekillendirdiği kasabaların, tabiatın ve insanların iz düşümlerini resmetmiştir. Çalışma, Le Dernier Cri’nin Marsilya’daki stüdyosunda kitaplaştırılmak suretiyle neticelendirilmiştir.
“Babam bir illüstratördü ve kâğıt üzerinde yarattığı dünyaları seyretmek çok hoşuma giderdi. Çocukken çizim yapmayı öğrenmek için de epey vakit harcadım. Kitap sevgisi ise daha sonraları anne-babamın Sofya’daki yayıneviyle birlikte geldi. İlk gençlik yıllarımda arkadaşlarımla birlikte anatomi ve figür çizmeye bayılırdık; kendimizi geliştirmek adına baya uğraş verdik. 2011’de Sofya Ulusal Sanat Akademisinde kitap ve grafik tasarım bölümüne başladım. Bu süre zarfında biri Güney Kore diğeri Ghent’de Sint – Lucas’da iki farklı değişim programına katıldım. Her iki seyahat de beni sadece geçmişe değil, bugüne ve buraya bakan öteki bir sanat dünyasyla tanıştırdı ve bunu çok sevdim. Ghent’teki KASK’a yüksek lisans öğrencisi olarak kabul edildim. Orada “On the Back of the Beast” (Canavarın Sırtında) isimli bir kitap projesi vesilesiyle üstadlarım Ante Timmerman ve Peter Verhelst ile çalışma şansını elde ettim.”
Çalışmalarımdaki temel arayışlar toplum-birey ve ayrıca birey- birey arasındaki ilişkiler. Toplumun yapısı ve bireyin toplumun nasıl bir parçası haline geldiği veya dışlandığıyla ilgileniyorum. Yığınların ve insanın gerçek yüzünü görmeye çalışıyorum. Hayal gücümün yardımıyla maskeler dünyasının ardına yolculuk ediyorum. Amacım, herkesin içinde var olan değişmez arketipi keşfetmek.
Folklorik öğeler, ritüeller ve ayrıca yaşadığımız çağın alt kültürlerinden ilham alıyorum. Örneğin Pomak’ın gelinleri, Japon kültüründeki iblisler veya Antik Yunan maskelerinden bir çoğuna çalışmalarımda rastlayabilirsiniz; bu öğeler zamanla görsel dilimin bir parçası haline geldiler. Sinematografik ilham kaynaklarımdan ise “The Color of Pomegranates”, “Mirror”, “Meshes of the Afternoon” ve pek çok başka filmi sayabilirim. Bunun dışında Daisuke Ichiba, Motohiro Hayakawa ve Aleksandra Waliszewska’nın çalışmaları da sanatım üzerinde etkili olmuştur.
– ENGLISH –
The Observer /original title Наблюдателят/ is a series of drawings connected into a book. The project is made in time of traveling around Belgium, Denmark, Bulgaria and France.
The Observer is a two years of drawing the environments. The black ink images on the paper are not direct representation of reality. There is no documentary. I am showing the associations of the towns, natures and people I have seen throughout the prism of the imagination.
The project ended at the studio of Le Dernier Cri in Marseilles where they published the book in silkscreen.
My father is an illustrator and I have always loved to look at the worlds he creates on the paper. I have spent a lot of time learning drawing as a kid. The love for the book came later and again because of my parents who have a publishing house in Sofia.
In my teenage years my friends and I were fascinated about learning anatomy and figure drawing. We have spent a lot of time improving our skills. In 2011 I was accepted to study book and graphic design at The National Art Academy in Sofia. I made two exchange programs during that time – one in South Korea and one in Sint – Lucas in Ghent. Both trips showed me one other artistic world who doesn’t look only in the past but it is here and now and I loved it. I was accepted as a master student at KASK in Ghent. There I had the chance to work with Ante Timmerman and Peter Verhelst as mentors on a project for a book called “On the Back of the Beast”.
The relation between group and individual as well as individual with individual is the main search of my work. I am interested of the structure of society and how one becomes part or outcast of it. I am trying to see the real face of the crowd and the human. The associations that my imagination gives me are the guides throughout the world of masks. The goal is finding the archetype image the one that is unchangeable and exist in everyone.
I am inspired by the folklore and the rituals as well as the subcultures of the contemporary world. The images of the Pomaks’ brides, Japanese demons and Ancient Greek masks for example can be find in my work. In the years they become part of my visual language. Other sources of inspiration are some movies as “The Color of Pomegranates”, “Mirror”, “Meshes of the Afternoon” and many others. The work of Daisuke Ichiba, Motohiro Hayakawa and Aleksandra Waliszewska has influence of my work.
LÖPÇÜK 