Flaneur Books’un kurucusu Servet İnandı ile yapılan söyleşinin dökümüdür:
Kaynak: Time Out Istanbul, Şubat 2019
Grafik romanlara odaklanmaya nasıl karar verdiniz?
Çizgi roman sever bir neslin evladı olarak, hayatımızın içindeki çizgi romana kayıtsız kalamazdım. Henüz okuma yazma bilmeden tanıştım çizgi romanla. O dönem İtalyan çizgi romanları Tommiks-Teksas, Amerikan klasikleri Mandrake, Kızılmaske, Örümcek Adam, Superman… ve Frankofon Redkit, Tenten, Asteriks oldukça popülerdi. Haftalık çocuk ve mizah dergileriyle beraber Sezgin Burak’ın ‘Tarkan‘ Suat Yalaz’ın ‘Karaoğlan‘ ve Abdullah Turhan’ın ‘Fatihin Fedaisi Kara Murat‘ dergileri de bağımsız üretimlerini sürdürüyordu. 1980 darbesi ve ardından gelişen teknoloji ile çizgi romanlar, piyasadan hızlıca çekildiler. Doksanların ortasında Aksoy Yayıncılık tekrar yayımlamaya başlayana kadar. 2000’li yıllarda Lal Kitap, düzenli ve sıralı olarak İtalyan çizgi romanlarıyla piyasayı tekrar canlandıracak olan yayımcılığını başlattı. Bütün bu süreçlere tanıklık eden biri olarak, sanat eğitimi almış olmamın da etkisiyle yayımcılık fikrinin temelleri oluşmuştu bende. Genel temayüllerin dışında bağımsız ve underground seçimlerden oluşan bir grafik/ çizgi roman kitaplığı oluşturmak arzusuyla 2010’da Flaneur Books yayım faaliyetine başladı.
Grafik roman diğer yayımcılık alanlarından farklı bir bilgi ve birikim gerektirir mi? Eserler size teslim edildikten sonra hangi teknik aşamalardan geçiyor?
Bazı küçük girişimleri saymazsak maalesef henüz Türkiye’de bir çizgi roman endüstrisi yok. Grafik romanların ana akım çizgi romanlardan farklı bazı temel özellikleri var. Dünyada da yeni gelişen bir tür. Seçilen konular, yapım tekniğinin klişelerin dışında, özgün ve bağımsız oluşu ve edebi üslubu düşünüldüğünde sanatsal değeri artıran bir tavır olduğunu görüyoruz. Eserler bize grafik tasarımı tamamlanmış olarak geliyor. Düzeltmeleri gerçekleştirmek, balonlardaki metinlerin editörlüğünü yapmak, uygun fontlar seçmek, kullanılan kağıdın dokusu, kalitesi ve rengine karar vermek ve kapak tasarımında bütünlük sağlamak gibi çalışmalarımız ve estetik müdahalelerimiz oluyor.
NICK CAVE AND THE BAD SEEDS
ART BOOK
Reinhard Kleist’ten, Nick Cave’in müzik hayatının dönüm noktalarını başlangıcından bu yana çizgi hikâyelerle anlatan, dünyada birçok dile çevrilmiş ‘’Nick Cave and The Bad Seeds Art Book’’, Flaneur tarafından özel olarak tasarlanıp sadece 333 adet üretildi. Bu edisyon ayrıca, Cave’in, yine özel izinle ilk kez tek bir plakta bir araya getirilen ’Deanna’’ ve ‘’Mercy Seat’’ şarkılarını içeren yine numaralandırılmış bir 45’lik ve çizer tarafından imzalı, numaralandırılmış bir book plate’i de içeriyor.
Özel edisyon baskılar da yayımlıyorsunuz. Bu ürünler kimlere yönelik? Diğer edisyonlardan farkları nedir?
Bu özel edisyonlarla eseri destekleyen yan unsurlar eklenebiliyor. Sınırlı üretimler, mühürlü sertifikalar, belki diğer edisyonlarda yer almayan özel çizim ve metinler, galeriler… Bütün bu yan ürünler ve özellikler maliyeti artırdığı için haliyle biraz daha yüksek fiyatla satışa sunuluyor. Kitapla, sanatçıyla, eseriyle duygusal bir bağ kuranlar, koleksiyonerler daha çok bu edisyonları tercih ediyorlar.
Emre Orhun: Genellikle grotesk, absürd ve ekspresyonist bir sürrealizmin içinde geziniyorum. Sakar ve hassas bir stilim var. Kendimi iyi bir teknik ressam ya da gerçekçi bir sanatçı olarak tanımlamam. Çizimlerimde belli bir acemiliğe sahibim, bu hem bir kusur hem de bir avantaj ve ben bu beceriksizlikten yararlanmaya çalışıyorum. Benim anlayışıma göre resim gerçekliğin birebir yansıması olmamalıdır, fotoğraf sanatının olduğu bir çağda bu bana saçma geliyor, resim daha çok içsel gerçekliğin bir yansıması olmalıdır.
Türkiye’de çizgi roman yayımcılığının tarihine bakınca ortaya nasıl bir manzara çıkıyor? Yerli çizgiromancılar hakkında neler söyleyebilirsiniz?
Türkiye’de çizgi roman konusuyla ilgili en kapsamlı kaynak, sevgili Levent Cantek’in ‘Türkiye’de Çizgi Roman‘ kitabıdır. Sanat Dünyamız dergisinin ‘Çizgi Roman‘ sayısını da ekleyebilirim buna. Dünyada egemen kültürün popüler bir ürünü olan çizgi roman, ülkemizde yine kaynağına öykünerek başlıyor. Siyasi ve sosyolojik süreçlerin etkisinde dönemin popüler milliyetçi politikaları ile kılıç-kahramanlık hikayelerinin öne çıktığı bir dönem var. Ardından şehirlere göçle başlayan kent yaşamı ve kültürü konuları ele alındı. Günümüzde yerli üretimler arasındaki çok az sayıda iyi örneklerden biri İlban Ertem’in çizdiği İhsan Oktay Anar’ın romanı ‘Puslu Kıtalar Atlası’dır. Yine Flaneur’den yayımlanan beş yazar ve 12 çizerin bir Anadolu miti olan ‘Deli Gücük‘ hikayelerini yorumladığı ‘Zifirname’ grafik romanını da örnek verbilirim. Son dönemde ise Ergün Gündüz, Sümeyye Kesgin ve Yıldıray Çınar gibi değerli sanatçıların yurtdışına işler ürettiğini görüyoruz.
Dünyadaki güncel çizgi roman ekolleri neler?
Çizgi roman üretildiği coğrafyanın geleneklerinden, hikayelerinden, mitlerinden ve sanatından besleniyor. Zamanla kendi belirgin üslubunu ve piyasasını oluşturduğunu görüyoruz. Buna göre dünyada dört temel ekolden bahsedebiliriz: Başta Amerikan süper kahraman hikayeleri. İtalyanlar, Türkiye’de çizgi romana adını vermiş Tommiks, Teksas ya da Zagor, Tex, Mister No gibi örnekler veriyorlar. Tenten, Redkit, Asteriks örnekleriyle Fransız – Belçika çizgi roman Frankofon ekol altında birleşiyor; bunların dışında Japon ekolü olan Manga da var.
Yayımlamayı seçtiğiniz sanatçıları nasıl belirliyorsunuz?
Flaneur, şimdiye kadar Türkiye’de kitapları yayımlanmamış sanatçılarla buluşturdu okurunu. Seçtiği eserlerde ortaya koyulan özgün tavrı, yaratıcılığı ve sanatsal üslubu dikkate alıyor. Ayrıca eserin, çizgi roman tarihindeki değerini göstermenin sorumluluğunu da taşıyor.
LÖPÇÜK 